Op de foto zie je een echtpaar. Ze zijn met z'n tweeën en hebben enkel elkaar. Nu kun je je afvragen: is dit echtpaar gelukkig of voelen ze zich eenzaam doordat ze 'maar' met z'n tweeën zijn. In deze blog leg ik jou uit waarom sociale en emotionele relaties bijdragen aan het verminderen van eenzaamheid.
Toen ik vorige week een positieve corona uitslag kreeg, voelde ik mij direct onrustig bij het feit dat ik niet de deur uit zou mogen en niemand kon zien/spreken. Dat is toch gek zou je denken in een wereld waar sociale media een belangrijke rol speelt (je kunt immers direct veel mensen benaderen en contacten mee leggen). Echt eenzaam heb ik mij niet gevoeld, maar enkel en alleen contact hebben met mensen met behulp van mijn telefoon was voor mij ook niet echt bevredigend.
Om ons niet eenzaam te voelen en in de behoefte te voorzien van de mens hebben we allemaal belang bij het hebben van sociale en emotionele relaties. In de praktijk kan het voorkomen dat iemand veel sociale relaties heeft, maar zich toch eenzaam voelt doordat de kwaliteit van de relaties onvoldoende emotioneel ondersteunend zijn. Andersom kan men zich ook eenzaam voelen, wanneer je wel voldoende emotionele relaties hebt, maar geen enkele sociale relatie. Negatieve gevoelens ontstaan dan puur doordat het aantal gerealiseerde sociale relaties achterblijft bij het geen wat je misschien eigenlijk zou wensen.
Om het begrip eenzaamheid meer context te geven, zet ik een aantal weetjes voor je op een rij:
> Eenzaamheid komt voor bij jong en oud. Vooral bij jongeren slaat de eenzaamheid momenteel toe. Ze voelen zich in de corona tijd eenzamer en mentaal slecht door het wegvallen van contacten op school [1].
> Alleenstaanden of alleenstaande ouders geven vaker aan zich sterk sociaal eenzaam te voelen dan koppels [2].
> Ouderen zijn even vaak sociaal als emotioneel eenzaam [2].
Wist je dat zeven op de tien Nederlanders eenzaamheid een probleem vindt?
Het probleem eenzaamheid lijkt al wel erkend te worden en gelukkig komen we ook al in actie om eenzaamheid te verminderen: een praatje maken met mensen en mensen opzoeken is wat we ondernemen [3].
#1: Eenzaamheid leidt tot onder andere depressies en dementie
De gezondheidsrisico's van eenzaamheid zijn mijn inziens nog wel onderbelicht. Depressies en dementie liggen op de loer, maar ook een vergrootte kans op mortaliteit en morbiditeit. Waar eenzaamheid zo klein kan beginnen, zijn de gevolgen dus groot. De grootste valkuil is denk ik dat ieder voor zich leeft in deze maatschappij. Een klein tip die ik je daarom wil meegeven: ga er niet zo maar vanuit dat iemand geen behoefte heeft aan een goed gesprek of zich wel red. Vraag eens: ''hoe gaat het met je?'' en daarna ''hoe gaat het écht met je?''
Andere gevolgen van eenzaamheid:
Het immuunsysteem wordt negatief beïnvloed waardoor je vatbaarder bent voor ziektes en infecties.
Je hebt een verhoogd risico op hart- en vaatziekten.
Je hebt een verhoogd risico op ondervoeding en overgewicht [3].
Als zorgprofessional houden we ons aan protocollen om goede zorg te kunnen leveren. Denk je nu: is er dan voor eenzaamheid een one-size-fits-all protocol? Nee, die is er niet. De aanpak van eenzaamheid ligt echt wat geinwikkelder. We zijn het gewend om hard te werken en veel te ''handelen''. Meneer Jansen krijgt overmorgen een nieuwe blaaskatheter en bij mevrouw Sanders wordt haar neussonde verwisseld.
Maar laat dat handelen hier nu maar even los...
Ja, ik weet het, stilstaan en zaken van een afstand bekijken is niet altijd makkelijk. Het gaat er juist nu om dat je de tijd neemt om te kijken naar de mens. Observeer, vraag en vraag daarna nog eens door. Als je namelijk echt de tijd neemt voor een gesprek, dan lever je betere zorg en levert dit jou op termijn meer tijd op. Je komt erachter wat iemand echt belangrijk vindt in het leven. Misschien wil iemand wel heel graag een kopje koffie drinken bij die ene buurvrouw waar ze altijd naar zwaait. Help dan bij dat ene duwtje in de rug en zorg dat het contact gelegd wordt. Doordat ieder mens verschillend is, heeft ook ieder mens andere behoeften en kun je niet volstaan met een standaard set (verpleegkundige) interventies.
#2: Wat moet ik absoluut weten over eenzaamheid, sociale en emotionele relaties?
Gelukkig zie ik dat er zowel in de dagelijkse praktijk als in het onderwijs aandacht is voor eenzaamheid. Het concept van Machteld Huber (2011) over positieve gezondheid wordt steeds meer centraal gesteld, waarmee zorgprofessionals aangeleerd wordt om gezondheid te benaderen vanuit zes dimensies (lichaamsfuncties, mentale functies en beleving, spirituele/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren)[4]. Wanneer jij je cliënt vanuit deze dimensies benaderd, heb je kans dat je eenzaamheid eerder opspoort en hier tijdig wat aan kan doen. Waar jij je daarnaast bewust van moet zijn, is dat eenzaamheid in alle verschillende lagen van de samenleving voor komt. Van jong tot oud en van rijk tot arm.
Doe de test als jij wil weten wat positieve gezondheid voor jou betekent!
Kijk daarna eens bij die ene cliënt naar de kwaliteit van de sociale en emotionele relaties. Wat kan je hieruit concluderen? Ik kan je namelijk vertellen dat de kwaliteit van deze relaties veel belangrijker is dan de kwantiteit. De uitspraak 'beter een goede buur dan een verre vriend' valt hier ook wel op z'n plaats. Volgens hoogleraar Machielse is de verbinding die je maakt met mensen belangrijk om eenzaamheid tegen te gaan [5]. Weten dat je ertoe doet en weten dat je van belang bent spelen hierbij een rol.
#3: Ik wil meer leren over de aanpak van eenzaamheid!
Weet jij welke eerste stappen je kunt ondernemen om eenzaamheid te herkennen? Hoe ga ik het gesprek dan aan? Zit iemand daar wel op te wachten? Dit zijn allerlei vragen waar je tegen aan kunt lopen als zorgprofessional. Ik zie veel zorgprofessionals hiermee worstelen.
Nu jij weet wat omvang van het probleem eenzaamheid is en de gevolgen daarvan zijn, wil je natuurlijk ook weten wat je allemaal nog meer kan doen. Een eerste stap die jij nu kunt maken, is door je aan te melden voor mijn cursus Eenzaamheid bij kwetsbare ouderen.
+ Jij kunt op een relatief simpele manier eenzaamheid herkennen.
+ Geen ongemakkelijke situaties meer, maar gesprekken waarin openheid en gelijkwaardigheid centraal staan tussen de cliënt en jijzelf.
+ Door middel van een uniek zakkaartje met voorbeeldvragen zorg jij voor houvast in de dagelijkse praktijk wanneer je een gesprek aan gaat.
Tot slot wil ik je een laatste boodschap meegeven na het lezen van deze blog:
Onthoudt: jijzelf maakt het verschil. Of je nu in een happy couple zit of happy single bent; kijk een beetje vaker naar elkaar om en vraag hoe het écht met iemand gaat! Het is de moeite waard!
__________________________________________________________________
Referenties:
Movisie. 27 mei 2021. Eenzaamheid onder jongeren tijdens de corona crisis. Geraadpleegd op 14 februari 2022, van https://www.movisie.nl/artikel/eenzaamheid-onder-jongeren-tijdens-coronacrisis
CBS. 2020. Bijna 1 op de 10 Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. Geraadpleegd op 14 februari 2022, van https://www.cbs.nl/nl-nl/nieuws/2020/13/bijna-1-op-de-10-nederlanders-voelde-zich-sterk-eenzaam-in-2019
Eenzaam.nl z.d. Feiten en cijfers rondom eenzaamheid. Geraadpleegd op 14 februari 2022, van https://www.eenzaam.nl/over-eenzaamheid/feiten-en-cijfers-rond-eenzaamheid
Adriaansen, M. & Caris, J. 2020. Bevorderen van gezondheid en gezond gedrag. Amsterdam: Pearson.
Zorg+Welzijn. 24 januari 2020. Experts geven tips: zo ga je om met eenzame cliënten. Geraadpleegd op 14 februari 2022, van https://www.zorgwelzijn.nl/experts-geven-tips-zo-ga-je-om-met-eenzame-clien/
Comments